Hoàn thiện pháp luật về công nghệ tài chính, trí tuệ nhân tạo, tài sản ảo, tiền mã hóa, tài sản mã hóa và thương mại điện tử theo Nghị quyết 68-NQ/TW ngày 4/5/2025 

Việc hoàn thiện pháp luật về công nghệ tài chính (FinTech), trí tuệ nhân tạo (AI), tài sản ảo, tiền mã hóa, tài sản mã hóa và thương mại điện tử là một trong những nhiệm vụ trọng tâm được nêu trong Nghị quyết số 68-NQ/TW ngày 4/5/2025 của Bộ Chính trị.

 Nghị quyết 68-NQ/TW đã xác định rõ việc hoàn thiện khung pháp lý cho các lĩnh vực công nghệ mới là nhiệm vụ cấp thiết để thúc đẩy phát triển kinh tế số và bảo vệ quyền lợi của các bên liên quan.

Dưới đây là phân tích chi tiết về thực trạng, định hướng và các bước triển khai cụ thể theo từng lĩnh vực. 

1. Công nghệ tài chính (FinTech)

Thực trạng Việt Nam đã chứng kiến sự phát triển mạnh mẽ của FinTech trong những năm gần đây, đặc biệt trong các lĩnh vực như thanh toán điện tử, cho vay ngang hàng (P2P lending) và chấm điểm tín dụng.

Tuy nhiên, khung pháp lý hiện tại vẫn chưa đầy đủ để điều chỉnh toàn diện các hoạt động này. Định hướng và triển khai

• Luật Các tổ chức tín dụng 2024: Đã tạo cơ sở pháp lý cho việc triển khai cơ chế thử nghiệm có kiểm soát (sandbox) trong lĩnh vực ngân hàng, cho phép thử nghiệm các giải pháp FinTech mới trong phạm vi và thời gian nhất định.

• Dự thảo Nghị định về sandbox FinTech: Ngân hàng Nhà nước đang soạn thảo nghị định này, với ba nhóm hoạt động được phép thử nghiệm gồm: chấm điểm tín dụng, chia sẻ dữ liệu qua API mở và cho vay ngang hàng.  ( Nghị Định 94/2025)

2. Trí tuệ nhân tạo (AI)

Thực trạng Việt Nam đã ban hành Chiến lược quốc gia về nghiên cứu, phát triển và ứng dụng AI đến năm 2030, tuy nhiên, khung pháp lý cụ thể cho AI vẫn đang trong quá trình xây dựng. Định hướng và triển khai

• Dự thảo Luật Công nghiệp công nghệ số: Được trình Quốc hội vào tháng 5/2025, luật này sẽ thiết lập khung pháp lý cho các công nghệ số mới, bao gồm AI, với các quy định về tiêu chuẩn đạo đức, thực hành bị cấm và tiếp cận dựa trên rủi ro.

• Quyết định số 1290/QĐ-BKHCN: Ban hành 9 nguyên tắc phát triển AI có trách nhiệm, nhấn mạnh tính minh bạch, an toàn và tôn trọng quyền con người. 

3. Tài sản ảo, tiền mã hóa và tài sản mã hóa

Thực trạng Việt Nam chưa công nhận tiền mã hóa như Bitcoin là phương tiện thanh toán hợp pháp, nhưng việc giao dịch và đầu tư vào các loại tài sản này vẫn diễn ra phổ biến. Định hướng và triển khai

• Chiến lược quốc gia về Blockchain: Đặt mục tiêu phát triển hạ tầng blockchain và ứng dụng công nghệ này trong các lĩnh vực kinh tế - xã hội, đồng thời tuân thủ các quy định về an ninh mạng và bảo vệ dữ liệu.

• Hoàn thiện khung pháp lý cho tài sản ảo: Cần xây dựng các quy định về định danh, thuế và bảo vệ người tiêu dùng đối với tài sản ảo và các nhà cung cấp dịch vụ liên quan. 

4. Thương mại điện tử

Thực trạng Thương mại điện tử tại Việt Nam phát triển nhanh chóng, nhưng khung pháp lý hiện tại chưa đủ để điều chỉnh toàn diện các mô hình kinh doanh mới và bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng. Định hướng và triển khai

• Dự thảo Nghị định về quản lý thuế trong thương mại điện tử: Yêu cầu các nền tảng thương mại điện tử theo dõi và khấu trừ thuế từ các hộ kinh doanh và cá nhân bán hàng, đồng thời nộp thuế thay cho họ.

• Tăng cường quản lý các nền tảng nước ngoài: Việt Nam yêu cầu các nền tảng như Temu và Shein đăng ký với chính phủ để hoạt động hợp pháp, nhằm bảo vệ thị trường nội địa và người tiêu dùng.
 

Các lý do cho thấy việc hoàn thiện pháp luật về công nghệ tài chính (FinTech), trí tuệ nhân tạo (AI), tài sản ảo, tiền mã hóa, tài sản mã hóa và thương mại điện tử theo Nghị quyết 68-NQ/TW ngày 4/5/2025 là một bước đột phá có ý nghĩa chiến lược vì :

---

 1. Thể chế hóa xu thế phát triển tất yếu của nền kinh tế số

Các lĩnh vực như FinTech, AI, tài sản ảo, blockchain hay thương mại điện tử không còn là lựa chọn, mà là yêu cầu tất yếu nếu Việt Nam muốn hội nhập và cạnh tranh toàn cầu. Pháp luật là công cụ để:

• Bắt kịp xu thế, tránh bị tụt hậu về công nghệ;

• Tạo khuôn khổ pháp lý rõ ràng, giúp doanh nghiệp đổi mới sáng tạo có "đường chạy” an toàn và hợp pháp.

2. Giải quyết khoảng trống pháp lý đang cản trở đổi mới sáng tạo

Hiện nay, nhiều mô hình như:

• Sàn giao dịch tài sản số, gọi vốn qua token (ICO/IDO),

• Ứng dụng AI trong tài chính, y tế, giáo dục,

• Giao dịch tiền mã hóa, NFT, tài sản số hóa trên blockchain
  …đang thiếu hành lang pháp lý rõ ràng, dẫn đến:

• Rủi ro cho nhà đầu tư, người dùng;

• Thiếu sự bảo vệ pháp lý;

• Doanh nghiệp khởi nghiệp không thể gọi vốn chính danh;

• Dễ phát sinh vi phạm pháp luật hoặc bị quy chụp sai lệch.

Thực trạng pháp lý hiện nay

• Công nghệ tài chính (FinTech) Hiện tại, Việt Nam chưa có khung pháp lý toàn diện cho FinTech. Một số lĩnh vực như thanh toán điện tử đã có quy định, nhưng nhiều mảng khác như cho vay ngang hàng, huy động vốn cộng đồng, robo-advisors vẫn thiếu hành lang pháp lý rõ ràng.
• Trí tuệ nhân tạo (AI) AI đang được ứng dụng rộng rãi trong nhiều lĩnh vực, nhưng chưa có luật hoặc nghị định riêng điều chỉnh. Các vấn đề liên quan đến đạo đức AI, trách nhiệm pháp lý và quyền riêng tư chưa được quy định cụ thể.
• Tài sản ảo, tiền mã hóa, tài sản mã hóa Ngân hàng Nhà nước Việt Nam chưa công nhận tiền mã hóa như Bitcoin là phương tiện thanh toán hợp pháp. Tuy nhiên, việc giao dịch và đầu tư vào các loại tài sản này vẫn diễn ra phổ biến, đặt ra yêu cầu cấp thiết về quản lý và giám sát.
• Thương mại điện tử Luật Thương mại điện tử đã được ban hành, nhưng với sự phát triển nhanh chóng của các mô hình kinh doanh mới như sàn thương mại điện tử xuyên biên giới, dropshipping, cần có sự cập nhật và hoàn thiện để phù hợp với thực tiễn. 

3. Mở ra nguồn lực và thị trường mới cho khu vực tư nhân

Nghị quyết 68-NQ/TW đặt trọng tâm vào phát triển kinh tế tư nhân làm động lực, trong khi:

• FinTech tạo ra mô hình ngân hàng, bảo hiểm, thanh toán phi truyền thống;

• AI nâng năng suất và tự động hóa;

• Tài sản số mở ra kênh gọi vốn, sở hữu trí tuệ, giao dịch xuyên biên giới;

• Thương mại điện tử kết nối hàng triệu hộ kinh doanh, doanh nghiệp nhỏ với thị trường toàn cầu.

→ Pháp luật hoàn chỉnh sẽ kích hoạt làn sóng đầu tư và khởi nghiệp số mạnh mẽ.

2. Định hướng hoàn thiện pháp luật theo Nghị quyết 68-NQ/TW

3.1. Xây dựng khung pháp lý linh hoạt và phù hợp với thông lệ quốc tế

• Ban hành các luật và nghị định riêng cho từng lĩnh vực như FinTech, AI, tài sản mã hóa để tạo hành lang pháp lý rõ ràng.

• Áp dụng cơ chế thử nghiệm có kiểm soát (sandbox) cho các mô hình kinh doanh mới, cho phép thử nghiệm trong phạm vi và thời gian nhất định trước khi áp dụng rộng rãi.

3.2. Tăng cường quản lý và giám sát

• Thiết lập cơ chế giám sát linh hoạt, sử dụng công nghệ để theo dõi và phân tích hoạt động của các doanh nghiệp trong lĩnh vực công nghệ mới.

• Đảm bảo an ninh mạng, bảo vệ dữ liệu cá nhân và quyền riêng tư của người tiêu dùng.

3.3. Hỗ trợ và thúc đẩy đổi mới sáng tạo

• Khuyến khích các doanh nghiệp đầu tư vào nghiên cứu và phát triển, đặc biệt trong lĩnh vực AI và FinTech.

• Tạo điều kiện thuận lợi cho các startup và doanh nghiệp nhỏ và vừa tiếp cận nguồn vốn và thị trường. 

4. Bảo vệ lợi ích quốc gia, người tiêu dùng và giữ vững chủ quyền số

Nếu không có luật rõ ràng:

• Việt Nam dễ bị phụ thuộc vào nền tảng nước ngoài (ví dụ: ví điện tử xuyên biên giới, sàn crypto quốc tế);

• Tiền tệ, tài sản, dữ liệu người dân có thể bị khai thác không kiểm soát;

• Xuất hiện vùng xám pháp lý, tạo điều kiện cho rửa tiền, lừa đảo, trốn thuế…

→ Pháp luật hoàn thiện là lá chắn bảo vệ chủ quyền và lợi ích quốc gia trong môi trường số.

5. Tạo vị thế quốc gia công nghệ – hướng tới trung tâm đổi mới sáng tạo khu vực

Một quốc gia không thể trở thành trung tâm đổi mới nếu không có nền pháp lý hiện đại, cởi mở, thân thiện với công nghệ.

Bối cảnh và yêu cầu cấp thiết

Trong bối cảnh chuyển đổi số và sự phát triển mạnh mẽ của các mô hình kinh tế dựa trên công nghệ, Việt Nam đối mặt với thách thức trong việc hoàn thiện khung pháp lý để quản lý hiệu quả các lĩnh vực mới như công nghệ tài chính (FinTech), trí tuệ nhân tạo (AI), tài sản ảo, tiền mã hóa, tài sản mã hóa và thương mại điện tử.

Nghị quyết số 68-NQ/TW ngày 4/5/2025 của Bộ Chính trị về phát triển kinh tế tư nhân đã xác định rõ nhiệm vụ:

"Hoàn thiện khung pháp lý cho các mô hình kinh tế mới, kinh doanh dựa trên công nghệ và nền tảng số, đặc biệt là công nghệ tài chính, trí tuệ nhân tạo, tài sản ảo, tiền ảo, tài sản mã hóa, tiền mã hóa, thương mại điện tử…

Có cơ chế thử nghiệm đối với những ngành, lĩnh vực mới trên cơ sở hậu kiểm, phù hợp với thông lệ quốc tế.” 

Hoàn thiện pháp luật theo hướng "sandbox – linh hoạt – dẫn dắt" sẽ:

• Thu hút các tập đoàn công nghệ toàn cầu đến đầu tư;

• Tạo điều kiện cho doanh nghiệp Việt vươn ra quốc tế;

• Định hình Việt Nam là trung tâm FinTech và AI trong khu vực ASEAN.

Tóm lại:

 Hoàn thiện pháp luật về các lĩnh vực công nghệ mới không chỉ là cải cách hành chính, mà là cuộc cách mạng thể chế có ý nghĩa sống còn để:

• Đón đầu cơ hội của thời đại số,

• Bảo vệ lợi ích quốc gia,

• Giải phóng nguồn lực đổi mới sáng tạo,

• Và thực hiện tầm nhìn "Việt Nam trở thành quốc gia phát triển có thu nhập cao vào năm 2045.”

----

Do đó: Việc xây dựng và triển khai các luật, nghị định và cơ chế thử nghiệm phù hợp sẽ tạo điều kiện thuận lợi cho đổi mới sáng tạo, đồng thời đảm bảo an toàn và minh bạch trong môi trường số.

4. Kết luận

Việc hoàn thiện pháp luật trong các lĩnh vực công nghệ mới là yêu cầu cấp thiết để đảm bảo sự phát triển bền vững và an toàn của nền kinh tế số.

Nghị quyết 68-NQ/TW đã đặt ra những định hướng rõ ràng, cần sự phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan nhà nước, doanh nghiệp và các bên liên quan để triển khai hiệu quả.

 Tài liệu tham khảo:

• Nghị quyết số 68-NQ/TW ngày 4/5/2025 của Bộ Chính trị về phát triển kinh tế tư nhân.

 • Thông tin từ Cổng Thông tin điện tử Chính phủ.

( LUẬT SƯ 911 – WWW.LUATSU911.VN)