Từ sự phát triển nhanh chóng chúng ta cần nhìn nhận lại thị trường, đặc biệt là hệ thống ngân hàng ứng dụng blockchain vào trong kinh doanh tài chính ngân hàng

Blockchain (chuỗi khối) được ví như sổ cái kỹ thuật số, giúp truyền tải dữ liệu và bảo mật thông tin an toàn tuyệt đối, đang chứng minh là một trong những trụ cột về công nghệ của tương lai. Công nghệ blockchain được ứng dụng trong mọi lĩnh vực của cuộc sống, từ lĩnh vực truyền thông và viễn thông, sản xuất, vận tải và logistics, tài chính, ngân hàng, đến lĩnh vực bán lẻ, thương mại điện tử, du lịch, y tế, giáo dục, cũng như hỗ trợ quản lý quốc gia.

Trước làn sóng bùng nổ của công nghệ toàn cầu cùng sự nhạy bén nắm bắt xu hướng mới, ngày càng nhiều doanh nghiệp Việt cung cấp nền tảng ứng dụng blockchain. Nền tảng akaChain do FPT phát triển đã rút ngắn thời gian triển khai các nghiệp vụ,  như định danh khách hàng điện tử, chấm điểm tín dụng, chương trình khách hàng thân thiết và truy xuất nguồn gốc, giúp các doanh nghiệp giảm chi phí, tăng hiệu quả vận hành, đẩy mạnh tính bảo mật và minh bạch thông tin, tạo ra các mô hình kinh doanh mới mà trước đây chưa có.

Ngân hàng BIDV tiên phong ứng dụng blockchain trong tài trợ thương mại, trở thành ngân hàng Việt Nam đầu tiên ứng dụng thành công công nghệ blockchain trong giao dịch phát hành thư tín dụng tới một ngân hàng thông báo ngoài hệ thống. MB, VPBank, Vietcombank... đã công bố ứng dụng blockchain trong giao dịch tài chính. Viettel ứng dụng vào hồ sơ bệnh án điện tử; Misa phát triển hóa đơn điện tử. Một số doanh nghiệp khác ứng dụng thành công blockchain vào kinh doanh, như Masan Group; Bảo Việt; AIA,…

Theo Hiệp hội Blockchain Việt Nam, trong số top 200 công ty, doanh nghiệp hoạt động kinh doanh dựa trên công nghệ blockchain, có 7 doanh nghiệp do người Việt Nam thành lập. Việt Nam cũng là 1 trong 5 quốc gia đi đầu về blockchain, hiện có khoảng 10 doanh nghiệp khởi nghiệp sáng tạo người Việt Nam trong lĩnh vực blockchain có vốn hóa trên 100 triệu USD (1). 

Theo báo cáo của MarketsandMarkets, thị trường thiết bị liên quan đến blockchain tại Việt Nam dự kiến đạt giá trị gần 2,5 tỷ USD vào năm 2026, tăng gấp 5 lần quy mô so với năm 2021 (2). Các công ty lớn như Genesis Coin, Coinsource, Paymynt đến từ Mỹ và Bitaccess, Coinkite từ Canada. Các công ty khác bao gồm Ledger (Pháp), SatoshiLabs (Cộng hòa Séc), Sirin Labs (Thụy Sĩ), Pundi X (Singapore), ShapeShift (Anh) và Samsung (Hàn Quốc)...

Trong cuộc khảo sát của Finder năm 2021 đối với 42.000 người trên 27 quốc gia, Việt Nam vượt 26 quốc gia để dẫn đầu về tỷ lệ người dùng tiền mã hóa. Finder chỉ ra tỷ lệ sử dụng tiền mã hóa (trong số những người được hỏi) tại Việt Nam là 41%, trong đó số lượng người đã mua Bitcoin là 20%. Trong khi đó tỷ lệ sử dụng tiền mã hóa ở Indonesia (30%), Ấn Độ (30%), Malaysia (29%), Philippines (28%), Hàn Quốc (23%), Singapore (19%). Anh và Mỹ là 2 quốc gia có tỷ lệ sử dụng tiền mã hóa thấp nhất bảng khảo sát, tương ứng con số 8 và 9% (3). Còn trong báo cáo hồi tháng 6/2021 của Cointelegraph, Việt Nam đứng thứ 13 trên thế giới về tỷ lệ đầu tư bitcoin trong năm 2020 (4).

Quỹ đầu tư công nghệ cao Alpha Moon Capital có quy mô quản lý 10 triệu USD dành riêng cho các dự án blockchain tại Việt Nam đã ra mắt năm 2021 (5). Quỹ này sẽ tìm kiếm và hỗ trợ những dự án start-up trong lĩnh vực blockchain, fintech và tài chính phi tập trung tại Việt Nam để đầu tư giai đoạn đầu… Alpha Moon Capital đã đầu tư vào hơn 20 dự án, trong đó có nhiều dự án GameFi đầy triển vọng của Việt Nam, như Heroes & Empires, Heroverse, Warena… và các dự án nền tảng NFT (Non-fungible token - tài sản không thể thay thế) đầy tham vọng như DareNFT. Tập đoàn NextTech cũng công bố Quỹ Next100 Blockchain quy mô 50 triệu USD đầu tư vốn cổ phần và tài sản số (Token) giai đoạn sớm của start-up blockchain. Quỹ này đã rót 500.000 USD vào start-up Enrex đến từ châu Âu (6)…

Hiện có khoảng 10 start-up (doanh nghiệp khởi nghiệp) của người Việt Nam trong lĩnh vực blockchain có vốn hóa trên 100 triệu USD. Riêng “kỳ lân” công nghệ Kyber Network đã nhận được 52 triệu USD từ hơn 21.000 nhà đầu tư lớn nhỏ tại hơn 100 quốc gia trong chiến dịch gọi vốn. Thị trường Blockchain Việt Nam được dự đoán tăng trưởng hai con số giai đoạn 2023-2027. Hãng nghiên cứu thị trường toàn cầu TechSci Research đánh giá, nhu cầu ngày càng tăng với mạng 5G từ các ngành công nghiệp chính của đất nước, bao gồm chăm sóc sức khỏe, năng lượng, giao thông vận tải và sản xuất, cũng được yêu cầu để phát triển thành phố thông minh, dự kiến thúc đẩy tăng trưởng thị trường blockchain Việt Nam trong 5 năm tới (7).

Tuy nhiên, nhận thức về công nghệ blockchain ở Việt Nam vẫn chưa toàn diện. Nhiều cơ quan, đơn vị, doanh nghiệp nhìn nhận blockchain chỉ như hoạt động kinh doanh tiền ảo, chỉ để phục vụ các dịch vụ trong lĩnh vực tài chính, đầu tư, đầu cơ là chủ yếu, mà không thấy rằng blockchain có ứng dụng rất rộng rãi trong thương mại, quản trị doanh nghiệp hay hoạt động sản xuất, hoặc cho rằng đây là công nghệ rất cao siêu, hiện đại, khó với tới, chưa nhìn nhận công nghệ này ở góc độ gần gũi hơn với đời sống.  

Hiện tại, blockchain ứng dụng chủ yếu trong lĩnh vực tài chính, đặc biệt là tài sản số, tiền số. Ngoài một vài dự án crypto (tiền mã hóa) và blockchain Việt Nam nổi bật như Axie Infinity, Coin98, Kyber Network, TomoChain, KardiaChain… thu hút nguồn vốn đầu tư nước ngoài vào lĩnh vực này, thì phần lớn các ứng dụng blockchain tại thị trường Việt Nam vẫn chưa đạt được thành công nổi bật. Những tiềm năng ứng dụng khác của công nghệ blockchain như truy xuất nguồn gốc trong nông nghiệp, logistics, y tế, giáo dục,… chưa được ứng dụng nhiều.

Một trong những thử thách hàng đầu với doanh nghiệp và các start-up công nghệ blockchain là chi phí và nhân lực. Để xây dựng một app (ứng dụng) blockchain thì chi phí rất lớn, gấp 4-5 lần bình thường. Việc tìm kiếm lực lượng kỹ sư blockchain hay lập trình viên blockchain đang gặp nhiều khó khăn. Hành lang pháp lý về blockchain chưa đầy đủ, nên không ít công ty khởi nghiệp trong nước đã chọn giải pháp đặt văn phòng đại diện tại các nước đã có nền tảng pháp lý rõ ràng hơn để thuận tiện hoạt động, đặc biệt là gọi vốn dễ dàng hơn… Điều này gây chảy máu chất xám, thất thoát ngoại tệ, đồng thời tạo cơ hội cho những đối tượng lừa đảo trục lợi.