“Chế định Luật sư công – Kinh nghiệm quốc tế và đề xuất mô hình phù hợp tại Việt Nam”

Tôi nghiên cứu

11 tháng 6, 2025 78 lượt xem 0 bình luận 0 Like

“Chế định Luật sư công – Kinh nghiệm quốc tế và đề xuất mô hình phù hợp tại Việt Nam”

Luật sư Vũ Ngọc Dũng - Giám đốc Công ty Luật 911

Academic Abstract (English)

Title: Comparative Legal Analysis of Public Defender Systems: Foundations for Establishing an Independent Public Lawyer Model in Vietnam

This paper conducts a comparative legal analysis of public defender systems in the United States, South Korea, Germany, and Singapore, with a focus on drawing lessons for establishing a functional and legally sound “Public Lawyer” regime in Vietnam. The concept of a public lawyer refers to independent legal practitioners or law firms contracted by the State to provide public legal services for socially vulnerable individuals, such as the poor, minors, or victims of abuse. This model contrasts with the idea of public lawyers as government officials or civil servants, which risks undermining professional independence and client confidentiality.

The study reviews legal foundations, organizational structures, funding mechanisms, and ethical regulations governing public defenders in each country. The U.S. model emphasizes constitutional rights and decentralization, allowing public defender offices to operate with structural autonomy while remaining subject to professional oversight. Korea's KLAC system introduces a national-level coordination mechanism, hiring public lawyers under contracts but maintaining non-civil-servant status. Germany adopts a minimalistic approach by judicially appointing private lawyers to defend indigent defendants, relying heavily on professional ethics and judicial supervision. Singapore combines a dedicated Legal Aid Bureau and an external pool of assigned solicitors, reflecting a flexible yet institutionally embedded legal aid system.

Based on this analysis, the paper proposes that Vietnam should develop a hybrid legal regime in which public lawyers are not civil servants but professionals bound by contracts with the State. Such lawyers should maintain the same ethical and legal obligations as private practitioners while enjoying protections and guarantees for independence. To support this, the Vietnamese government should amend the Law on Lawyers and the Law on Legal Aid, establishing a legal basis for public lawyers, and create a dedicated state-funded unit or public legal office under the Ministry of Justice to administer legal aid programs.

Finally, the study highlights the importance of ensuring financial transparency, oversight mechanisms, and the prohibition of simultaneous private practice while under state contract. The Vietnamese model should balance state control with legal professionalism to avoid conflicts of interest, ensure client protection, and build public trust in the legal aid system.

Dịch tóm tắt:

Phân tích pháp luật so sánh về hệ thống luật sư công: Nền tảng cho việc xây dựng mô hình luật sư công độc lập tại Việt Nam

Bài viết này tiến hành phân tích pháp luật so sánh về các hệ thống luật sư công tại Hoa Kỳ, Hàn Quốc, Đức và Singapore, nhằm rút ra các bài học kinh nghiệm cho việc xây dựng một chế định “Luật sư công” hiệu quả và phù hợp về mặt pháp lý tại Việt Nam. Khái niệm “luật sư công” trong bài viết được hiểu là các luật sư độc lập hoặc tổ chức hành nghề luật sư được Nhà nước ký hợp đồng để cung cấp dịch vụ pháp lý công cho các đối tượng yếu thế trong xã hội như người nghèo, trẻ vị thành niên, hoặc nạn nhân của bạo lực.

Mô hình này khác biệt với cách hiểu “luật sư công” như một công chức hoặc viên chức nhà nước, vốn có nguy cơ làm giảm tính độc lập nghề nghiệp và quyền bảo mật của khách hàng.

Nội dung nghiên cứu xem xét các nền tảng pháp lý, cơ cấu tổ chức, cơ chế tài chính và quy định đạo đức nghề nghiệp điều chỉnh hoạt động của luật sư công ở từng quốc gia. Mô hình của Hoa Kỳ nhấn mạnh quyền hiến định và tính phân quyền, cho phép các văn phòng luật sư công hoạt động với tính tự chủ cơ cấu, song vẫn chịu sự giám sát nghề nghiệp. Hệ thống KLAC của Hàn Quốc giới thiệu cơ chế điều phối ở cấp quốc gia, tuyển dụng luật sư công theo hợp đồng không mang tính công chức. Đức áp dụng cách tiếp cận tối giản, trong đó tòa án chỉ định luật sư tư nhân bào chữa cho bị cáo nghèo, dựa vào đạo đức nghề nghiệp và giám sát tư pháp. Singapore kết hợp giữa Cục trợ giúp pháp lý nhà nước và một mạng lưới luật sư ngoài nhà nước được phân công, tạo nên một hệ thống linh hoạt nhưng vẫn được thể chế hóa chặt chẽ.

Trên cơ sở phân tích này, bài viết đề xuất rằng Việt Nam nên phát triển một chế định pháp lý hỗn hợp, trong đó luật sư công không phải là công chức, mà là những người hành nghề chuyên nghiệp ký kết hợp đồng với Nhà nước. Các luật sư công cần tuân thủ nghĩa vụ đạo đức và pháp lý tương đương luật sư tư nhân, đồng thời được bảo đảm tính độc lập và được pháp luật bảo hộ trong hành nghề.

Để triển khai mô hình này, Nhà nước cần sửa đổi Luật Luật sư và Luật Trợ giúp pháp lý, bổ sung cơ sở pháp lý cho luật sư công, đồng thời thành lập một đơn vị chuyên trách được ngân sách nhà nước bảo đảm, đặt dưới sự quản lý của Bộ Tư pháp để điều phối và quản lý chương trình trợ giúp pháp lý.

Cuối cùng, bài viết nhấn mạnh tầm quan trọng của minh bạch tài chính, thiết chế giám sát độc lập, và nguyên tắc không hành nghề tư song song khi đang thực hiện hợp đồng nhà nước. Mô hình Việt Nam cần đạt được sự cân bằng giữa quản lý nhà nước và tính chuyên nghiệp pháp lý, nhằm tránh xung đột lợi ích, bảo vệ quyền lợi khách hàng và xây dựng lòng tin của công chúng vào hệ thống trợ giúp pháp lý quốc gia.

ĐỀ CƯƠNG BÀI NGHIÊN CỨU PHÁP LÝ

MỞ ĐẦU

Vấn đề đặt ra: Quyền được bảo vệ pháp lý trong Nhà nước pháp quyền.

Khoảng trống pháp lý của Việt Nam: Không có Luật sư công, chỉ có trợ giúp pháp lý hành chính.
Giới thiệu lập luận: Có nên thiết lập chế định luật sư công theo hợp đồng, độc lập với công vụ?

CHƯƠNG 1. KHÁI NIỆM VÀ VỊ TRÍ PHÁP LÝ CỦA LUẬT SƯ CÔNG

1.1. Khái niệm và đặc trưng của luật sư công

Luật sư công là ai? Có phải là “luật sư của công chúng”?
Phân biệt với: Trợ giúp viên pháp lý, Luật sư tư, Công chức pháp lý.

1.2. Vị trí pháp lý và giới hạn hành nghề

Có phải là viên chức hay không?
Có được song hành nghề tư và công không?

1.3. Rủi ro khi luật sư công là công chức

Xung đột vai trò (trung lập tố tụng vs. tuân thủ hành chính)
Vấn đề bảo mật thông tin, rò rỉ dữ liệu nhà nước, vi phạm quyền công dân

CHƯƠNG 2. SO SÁNH QUỐC TẾ VỀ MÔ HÌNH LUẬT SƯ CÔNG

2.1. Hoa Kỳ – Public Defender Offices (theo Hiến pháp Tu chính án số 6)

Cơ chế ngân sách, bổ nhiệm luật sư tư tham gia bảo vệ nghĩa vụ công
Đảm bảo quyền hiến định được bào chữa

2.2. Brazil – Defensoria Pública

Luật sư công là cơ quan hiến định
Có hệ thống độc lập ngân sách, giám sát, chỉ phục vụ công chúng

2.3. Anh – Hệ thống Legal Aid

Kết hợp luật sư công và thuê luật sư tư nhân làm nhiệm vụ nhà nước

2.4. Nhật Bản, Hàn Quốc – Không có chế định luật sư công rõ ràng

Thay thế bằng các hệ thống cử luật sư bắt buộc theo Luật

CHƯƠNG 3. PHÂN TÍCH THỰC TRẠNG VÀ NHU CẦU Ở VIỆT NAM (

3.1. Khoảng trống pháp lý:

Luật Trợ giúp pháp lý 2017 không quy định luật sư công
Luật Luật sư 2006 (sửa đổi 2012) không có cơ chế luật sư công

3.2. Thực trạng trợ giúp pháp lý chưa chuyên nghiệp

Giao cho Trung tâm trợ giúp, chủ yếu làm việc hành chính
Số lượng vụ án cần luật sư bào chữa bắt buộc ngày càng tăng

3.3. Mâu thuẫn khi luật sư công là viên chức

Không độc lập trong tố tụng
Xung đột vai trò công vụ – nghề nghiệp
Không bảo đảm tính cạnh tranh minh bạch

CHƯƠNG 4. ĐỀ XUẤT MÔ HÌNH LUẬT SƯ CÔNG THEO HỢP ĐỒNG VỚI NHÀ NƯỚC

4.1. Đề xuất chính sách: Luật sư công theo HỢP ĐỒNG CÔNG

Luật sư là người hành nghề độc lập/ký hợp đồng công
Công ty luật có thể tham gia gói dịch vụ công pháp lý

4.2. Quy chế hành nghề

Trong thời gian thực hiện hợp đồng luật sư công:
- Không được hành nghề tư nhân
- Chịu giám sát của tổ chức nhà nước (Bộ Tư pháp, Đoàn luật sư)
- Không phải viên chức, nhưng phải tuân thủ nghĩa vụ bảo mật, độc lập

4.3. Chế độ tài chính – Giám sát – Phân loại dịch vụ

Lương, phí dịch vụ từ ngân sách hoặc các Quỹ bảo vệ công lý
Có hệ thống xếp hạng luật sư công
Cơ chế lựa chọn công khai, minh bạch

KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ

Tầm quan trọng của chế định luật sư công với Nhà nước pháp quyền
Kiến nghị sửa đổi Luật Luật sư và Luật Trợ giúp pháp lý
Đề xuất lộ trình thí điểm, sau đó nhân rộng toàn quốc

MỞ ĐẦU

1. Đặt vấn đề: Luật sư công trong bối cảnh Nhà nước pháp quyền hiện đại

Trong các quốc gia theo mô hình nhà nước pháp quyền, quyền được tiếp cận công lý, được bảo vệ pháp lý và được bào chữa công bằng không chỉ là một tuyên ngôn hiến định mà còn là một giá trị cốt lõi phản ánh mức độ văn minh và nhân đạo của hệ thống pháp luật. Tuy nhiên, trong thực tiễn tố tụng và thực hành pháp lý, khoảng cách giữa người dân – đặc biệt là người yếu thế – và hệ thống pháp luật vẫn còn đáng kể. Từ đó, chế định luật sư công (Public Defender) đã xuất hiện như một thiết chế đảm bảo quyền tiếp cận luật sư và công lý cho mọi tầng lớp, bất kể khả năng tài chính hay vị thế xã hội.

Ở nhiều quốc gia, Luật sư công không chỉ là người hành nghề luật phục vụ công lý, mà còn là công cụ thể chế hóa các quyền hiến định như quyền im lặng, quyền bào chữa, quyền có luật sư. Những quyền này sẽ không thực sự hiệu lực nếu người dân không có khả năng chi trả cho dịch vụ pháp lý tư nhân. Trong bối cảnh đó, nhà nước có nghĩa vụ tích cực bảo đảm tiếp cận pháp lý thông qua hệ thống luật sư công – dưới nhiều hình thức khác nhau: cơ quan độc lập, hợp đồng với luật sư tư, hoặc trợ giúp pháp lý công lập.

2. Việt Nam: Đang thiếu vắng chế định Luật sư công thực thụ

Hiện nay, Việt Nam chưa có một chế định luật sư công đúng nghĩa, mà mới dừng ở mô hình trợ giúp pháp lý do nhà nước tổ chức thông qua các Trung tâm Trợ giúp pháp lý thuộc Sở Tư pháp các địa phương, theo Luật Trợ giúp pháp lý năm 2017. Tuy nhiên, mô hình này có nhiều hạn chế:

Đội ngũ trợ giúp viên pháp lý phần lớn là viên chức, làm việc theo giờ hành chính, thiếu kinh nghiệm tố tụng chuyên sâu;
Hầu hết vụ việc trợ giúp pháp lý chỉ tập trung vào lĩnh vực dân sự, hôn nhân, hộ tịch; còn các vụ án hình sự nghiêm trọng, phức tạp chưa có sự can thiệp hiệu quả của luật sư;
Chưa có cơ chế tuyển chọn, giám sát, và đánh giá năng lực độc lập như các nước đã có luật sư công chuyên nghiệp.

Trong khi đó, thực tiễn xã hội đặt ra yêu cầu cấp thiết phải có một lực lượng luật sư làm nhiệm vụ công, bảo vệ người yếu thế, tham gia tố tụng bắt buộc trong các vụ án hình sự, hành chính phức tạp, và đặc biệt là bảo đảm quyền tiếp cận pháp lý bình đẳng trong thời đại số, nơi khoảng cách giàu – nghèo ngày càng thể hiện rõ trong khả năng chi trả dịch vụ pháp lý.

3. Xu hướng quốc tế: Luật sư công theo mô hình hợp đồng, không là công chức

Nhiều quốc gia đã phát triển chế định luật sư công trên cơ sở một nguyên tắc xuyên suốt: luật sư công không phải là công chức, mà là luật sư/tổ chức hành nghề độc lập, ký hợp đồng với Nhà nước để thực hiện nhiệm vụ phục vụ công. Ví dụ:

Ở Hoa Kỳ, theo Tu chính án số 6 Hiến pháp, mọi bị cáo đều có quyền được luật sư bảo vệ; nếu không có khả năng chi trả, tòa án sẽ chỉ định một Public Defender từ hệ thống luật sư công lập hoặc thuê luật sư tư nhân hành nghề độc lập thực hiện nhiệm vụ công.
Ở Brazil, hệ thống Defensoria Pública được thiết kế như một cơ quan hiến định, có ngân sách riêng, luật sư công hoạt động độc lập và không phụ thuộc Bộ Tư pháp.
Ở Anh, mô hình kết hợp được triển khai: vừa có trung tâm pháp lý công, vừa thuê các công ty luật tư nhân theo hồ sơ vụ việc thông qua đấu thầu dịch vụ pháp lý.

Những mô hình này đều thống nhất nguyên lý cốt lõi: Luật sư công không thể vừa là công chức nhà nước vừa là người bảo vệ quyền lợi pháp lý độc lập, bởi điều đó làm xói mòn tính trung lập và quyền bất khả xâm phạm của luật sư.

4. Định hướng nghiên cứu và đề xuất

Xuất phát từ thực trạng và yêu cầu cấp thiết nêu trên, bài viết này nhằm:

Làm rõ khái niệm, vai trò và đặc điểm pháp lý của luật sư công;
Phân tích các mô hình luật sư công thành công ở các quốc gia điển hình;
So sánh với thực trạng trợ giúp pháp lý tại Việt Nam;
Và quan trọng nhất: đề xuất một mô hình Luật sư công phù hợp cho Việt Nam, theo hướng không biến luật sư thành công chức/viên chức mà để họ hành nghề độc lập theo hợp đồng công.

Bài viết cũng đưa ra kiến nghị về việc sửa đổi Luật Luật sư, Luật Trợ giúp pháp lý và một số văn bản liên quan để từng bước xây dựng chế định luật sư công thực thụ tại Việt Nam, bảo đảm tính chuyên nghiệp, độc lập và phục vụ công lý hiệu quả.

CHƯƠNG 1

KHÁI NIỆM VÀ VỊ TRÍ PHÁP LÝ CỦA LUẬT SƯ CÔNG

1.1. Khái niệm luật sư công và đặc điểm nhận diện

Khái niệm "luật sư công" (public defender hoặc public lawyer) được hiểu khác nhau tùy theo hệ thống pháp luật, nhưng điểm chung cốt lõi là: luật sư công là người hành nghề luật sư, được nhà nước giao nhiệm vụ đại diện, bào chữa, tư vấn pháp lý cho công dân trong các vụ việc công ích, đặc biệt khi người được trợ giúp không có khả năng thuê luật sư tư.

Khác với trợ giúp viên pháp lý – thường là viên chức pháp luật trong các trung tâm công lập – luật sư công là luật sư được tuyển chọn, đào tạo chuyên sâu và hành nghề chuyên nghiệp, có thể thuộc một tổ chức nhà nước (như ở Brazil), hoặc thuộc các hãng luật tư nhân ký hợp đồng thực hiện nhiệm vụ công (như tại Anh, Mỹ). Khác biệt cốt lõi giữa "luật sư công" và "luật sư tư" không nằm ở chức năng nghề nghiệp, mà nằm ở đối tượng phục vụ và cơ chế tài chính.

Tiêu chí	Luật sư công	Luật sư tư nhân
Nguồn tài chính	Ngân sách nhà nước, hợp đồng công	Thù lao từ khách hàng dân sự
Đối tượng phục vụ	Người không có khả năng tài chính	Cá nhân, tổ chức có khả năng chi trả
Hình thức tổ chức	Tổ chức nhà nước/công ty luật ký hợp đồng	Văn phòng hoặc công ty luật tư nhân
Mức độ độc lập	Phải độc lập nghề nghiệp, không bị ảnh hưởng hành chính	Độc lập, tự do nghề nghiệp

1.2. Vị trí pháp lý của luật sư công: Không là công chức – không là người hành chính

Tại Việt Nam, do chưa có quy định chính thức về luật sư công, nên trong nhiều dự thảo và thảo luận chính sách, vẫn có ý kiến cho rằng cần đưa luật sư công vào hệ thống công vụ – tức coi đó là một chức danh trong biên chế nhà nước.

Tuy nhiên, cần khẳng định dứt khoát: Luật sư công không nên và không thể là công chức/viên chức, bởi những lý do pháp lý và nguyên lý nghề nghiệp sau:

Luật sư là nghề độc lập – không thể nằm trong biên chế hành chính
Theo Luật Luật sư 2006 (sửa đổi 2012), luật sư là người hành nghề theo quy định của pháp luật, chịu trách nhiệm cá nhân và độc lập về chuyên môn. Nếu trở thành công chức (thuộc Bộ Tư pháp, UBND...), luật sư không còn bảo đảm tính trung lập – điều kiện tiên quyết của vai trò bào chữa, đại diện quyền lợi người dân.
Xung đột vai trò giữa công vụ và nghề luật
Một luật sư vừa thuộc biên chế nhà nước, vừa bào chữa cho bị cáo hoặc kiện lại cơ quan nhà nước là một mâu thuẫn không thể khắc phục về mặt nguyên tắc. Điều này tạo ra xung đột lợi ích, ảnh hưởng đến niềm tin công chúng và đe dọa sự độc lập của tư pháp.
Quyền bất khả xâm phạm đối với thông tin của khách hàng
Theo Điều 9 Luật Luật sư Việt Nam: “Luật sư không được tiết lộ thông tin về vụ việc, khách hàng trừ trường hợp được sự đồng ý của khách hàng hoặc pháp luật có quy định khác.” Nếu luật sư công là công chức, họ sẽ buộc phải tuân theo các quy chế báo cáo hành chính nội bộ – vi phạm nguyên tắc bảo mật.
Thực tiễn quốc tế loại trừ mô hình “luật sư – công chức”
Nhiều quốc gia (Hoa Kỳ, Anh, Brazil...) đã quy định rõ ràng: luật sư công là người hành nghề độc lập, không bị quản lý theo quy trình hành chính. Ngay cả khi tổ chức luật sư công thuộc về cơ quan công (ví dụ Defensoria Pública ở Brazil), thì người hành nghề trong đó vẫn được hưởng cơ chế tự quản nghề nghiệp, không chịu sự điều động như viên chức.

1.3. Khả năng song hành nghề tư và công – Có nên cho phép?

Một vấn đề pháp lý cần được thảo luận là: nếu xây dựng luật sư công tại Việt Nam theo mô hình hợp đồng (luật sư tư ký hợp đồng thực hiện nghĩa vụ công), thì liệu họ có được phép đồng thời hành nghề tư nhân không?

Kinh nghiệm quốc tế cho thấy có 2 hướng:

Mô hình toàn thời gian: Luật sư công không được làm vụ việc tư, nhằm đảm bảo chuyên nghiệp, toàn tâm toàn ý và loại bỏ xung đột lợi ích.
Mô hình bán thời gian: Luật sư được lựa chọn theo vụ việc cụ thể (ví dụ ở Anh), có thể làm cả việc công và việc tư, nhưng phải đảm bảo không vi phạm xung đột lợi ích và nghĩa vụ bảo mật.

Tại Việt Nam, để tránh tình trạng “vừa đá bóng, vừa thổi còi”, bài viết đề xuất:

Luật sư công nên được xác định là người hành nghề theo hợp đồng công vụ, trong thời gian thực hiện hợp đồng thì không được hành nghề tư nhân độc lập, trừ khi có quy định và kiểm soát minh bạch.

Việc này nhằm nâng cao chuẩn mực đạo đức, tính chuyên nghiệp và trách nhiệm đối với nhiệm vụ công mà luật sư được giao.

CHƯƠNG 2

KINH NGHIỆM QUỐC TẾ VỀ CHẾ ĐỊNH LUẬT SƯ CÔNG: MÔ HÌNH VÀ GIÁ TRỊ LẬP PHÁP

2.1. Hoa Kỳ – Mô hình Luật sư công theo Hiến pháp và hệ thống bang

a) Cơ sở pháp lý

Quyền được có luật sư công được xác lập trong Tu chính án thứ Sáu của Hiến pháp Hoa Kỳ (Sixth Amendment):

“In all criminal prosecutions, the accused shall enjoy the right to have the Assistance of Counsel for his defence.”

Và được cụ thể hóa trong án lệ nổi tiếng Gideon v. Wainwright (372 U.S. 335, 1963), theo đó:

“The State is obligated to provide counsel to defendants in criminal cases who are unable to afford their own attorneys.”

b) Hình thức tổ chức

Hoa Kỳ có ba mô hình tổ chức luật sư công (public defender systems):

Mô hình	Mô tả	Ưu điểm	Rủi ro
Public Defender Office	Tổ chức công lập, tuyển luật sư làm việc toàn thời gian	Chuyên nghiệp, giám sát chặt	Phụ thuộc ngân sách bang
Assigned Counsel	Tòa án chỉ định luật sư tư hỗ trợ bị cáo	Linh hoạt, tiết kiệm chi phí	Chất lượng không đồng đều
Contract System	Bang ký hợp đồng với các công ty luật tư	Minh bạch, kiểm soát tài chính	Khó giám sát đạo đức nghề nghiệp

c) Nghĩa vụ bảo mật và độc lập

Luật sư công không phải là công chức bang, họ hoạt động theo hợp đồng hoặc tư cách nghề nghiệp riêng, và chịu sự giám sát của Bar Association của từng bang. Nghĩa vụ bảo mật và tránh xung đột lợi ích là bắt buộc theo ABA Model Rules of Professional Conduct, Rule 1.6 và 1.7.

2.2. Brazil – Mô hình Defensoria Pública

a) Cơ sở hiến định

Brazil thiết lập hệ thống Defensoria Pública theo Điều 134 Hiến pháp 1988 (Federal Constitution of Brazil):

“The Public Defender’s Office is a permanent institution essential to the jurisdictional function of the State and is responsible for legal assistance to those in need, as provided by the Constitution.”

b) Vị trí pháp lý của luật sư công

Luật sư công (Defensor Público) không phải công chức hành chính, mà là một định chế hiến định độc lập, có cơ chế bổ nhiệm, giám sát riêng.
Tuy có biên chế và lương từ ngân sách, họ không chịu sự điều động hành chính từ cơ quan nhà nước.

c) Tổ chức và chuyên môn hóa

Brazil phân tách rõ ràng các cấp luật sư công: cấp bang, cấp liên bang, chuyên trách hình sự, dân sự, trẻ em, dân tộc thiểu số, môi trường...
Họ có toàn quyền kiện lại nhà nước nếu cần, và được bảo vệ bởi Luật số 80/1994 (Lei Complementar 80/94).

2.3. Vương quốc Anh – Mô hình Legal Aid Contractual System

a) Khác biệt cơ bản

Anh không có định chế “luật sư công” theo nghĩa Hoa Kỳ hay Brazil. Thay vào đó, Chính phủ vận hành Legal Aid Agency, ký hợp đồng với các công ty luật tư nhân, trả thù lao theo từng vụ.

b) Quy định pháp lý

Legal Aid, Sentencing and Punishment of Offenders Act 2012 (LASPO) là văn bản điều chỉnh chính, quy định về:

Eligibility test (tài chính, mức độ nghiêm trọng)
Duty solicitor scheme (luật sư trực ứng)
Fixed fees theo mức độ vụ án

c) Ưu điểm

Không tạo ra tầng lớp “luật sư công chức”
Luật sư duy trì tính độc lập nghề nghiệp
Nhà nước chỉ là người “mua dịch vụ công lý” từ tư nhân

2.4. Nhật Bản và Hàn Quốc – Chuyển hóa từ trợ giúp viên sang luật sư hợp đồng

a) Nhật Bản

Hệ thống luật sư công vận hành dưới Japan Legal Support Center (Houterasu)
Luật sư tư nhân đăng ký và được chỉ định theo từng vụ, có bảo mật, có nghĩa vụ độc lập
Không có khái niệm “luật sư nhà nước”, tránh xung đột vai trò

b) Hàn Quốc

Có Trung tâm Hỗ trợ pháp lý Korea Legal Aid Corporation (KLAC)
Luật sư làm việc trong trung tâm không phải công chức, ký hợp đồng cố định và được kiểm tra năng lực định kỳ

2.5. Bảng tổng hợp so sánh mô hình luật sư công quốc tế

Quốc gia	Cơ chế tổ chức	Có phải công chức?	Có hợp đồng?	Mức độ độc lập	Được làm việc tư?
Hoa Kỳ	Ba mô hình song song	❌	✅	✅	Có (tùy mô hình)
Brazil	Định chế hiến định	❌ (dù có biên chế)	❌ (nhưng có Luật riêng)	✅	Không
Anh	Hợp đồng Legal Aid	❌	✅	✅	Có
Nhật Bản	Đăng ký từng vụ việc	❌	✅	✅	Có
Hàn Quốc	Hợp đồng công vụ	❌	✅	✅	Không khi có hợp đồng

2.6. Tổng kết và bài học kinh nghiệm

Không nước nào xem luật sư công là công chức hành chính
→ Đảm bảo tính trung lập, chuyên nghiệp, bảo mật, không bị hành chính hóa.
Tất cả đều dùng cơ chế hợp đồng, hoặc định chế độc lập
→ Luật sư công phải có sự tách biệt về nghề nghiệp, không bị kiểm soát từ phía hành chính nhà nước.
Bảo mật – Xung đột lợi ích là nguyên tắc tối thượng
→ Đặt ra yêu cầu khắt khe về chuẩn mực nghề nghiệp, đặc biệt trong các vụ việc chống lại quyền lực công.

CHƯƠNG 3

THỰC TRẠNG PHÁP LÝ VÀ ĐỊNH HÌNH CHẾ ĐỊNH LUẬT SƯ CÔNG TẠI VIỆT NAM

3.1. Khái quát khung pháp lý hiện hành liên quan đến Luật sư công

Hiện nay, Việt Nam chưa có chế định “Luật sư công” được định danh trong hệ thống pháp luật. Tuy nhiên, các văn bản liên quan gián tiếp đến đối tượng và chức năng của Luật sư công gồm:

Luật Luật sư 2006 (sửa đổi 2012) – quy định về điều kiện hành nghề, tổ chức hành nghề luật sư, đạo đức nghề nghiệp.
Luật Trợ giúp pháp lý 2017 – thiết lập hệ thống Trợ giúp viên pháp lý và cộng tác viên, có quy định về luật sư tham gia dưới hình thức đăng ký trợ giúp.
Nghị định 144/2017/NĐ-CP – quy định chi tiết Luật Trợ giúp pháp lý, đặc biệt về điều kiện hành nghề của trợ giúp viên.

Điểm bất cập là hiện nay khái niệm “Trợ giúp viên pháp lý” (TGVPL) thường được nhầm lẫn hoặc gán đồng nhất với “Luật sư công”. Tuy nhiên:

Theo khoản 1 Điều 2 Luật Trợ giúp pháp lý 2017:
“Trợ giúp viên pháp lý là người được tuyển dụng, bổ nhiệm vào Trung tâm Trợ giúp pháp lý Nhà nước để thực hiện trợ giúp pháp lý.”

Như vậy, TGVPL là công chức, trong khi luật sư theo Luật Luật sư lại không phải công chức mà hoạt động nghề nghiệp độc lập. Việc đặt TGVPL như một phiên bản "luật sư công" tạo nên sự mâu thuẫn.

3.2. Những bất cập khi tổ chức luật sư công dưới dạng công chức nhà nước

a) Trái với bản chất nghề luật sư

Khoản 2 Điều 3 Luật Luật sư 2006 khẳng định:

“Luật sư hành nghề độc lập, trung thực, tôn trọng sự thật khách quan và tuân thủ pháp luật.”

Khi luật sư là công chức:

Bị chi phối bởi mệnh lệnh hành chính, ảnh hưởng tới tính độc lập.
Khó bảo vệ thân chủ nếu đối tượng tranh tụng là cơ quan nhà nước.
Vi phạm nguyên tắc bảo mật nếu thông tin vụ việc bị kiểm soát qua hệ thống công vụ.

b) Nguy cơ “chân trong chân ngoài” và xung đột lợi ích

Nếu một người vừa là công chức (Trung tâm trợ giúp pháp lý) vừa hành nghề luật sư ngoài giờ, dễ gây tranh chấp đạo đức nghề nghiệp và nghi ngờ tính minh bạch.
Cơ chế bổ nhiệm – biên chế – lương từ ngân sách khiến việc xử lý kỷ luật, thu hồi giấy phép, giám sát nghề nghiệp trở nên khó thực hiện theo đúng tiêu chuẩn luật sư độc lập.

c) Không phù hợp thông lệ quốc tế

Như đã phân tích tại Chương 2, không quốc gia phát triển nào tổ chức luật sư công dưới dạng công chức hành chính. Luật sư công đều hoạt động theo hợp đồng (contractual public defenders) hoặc cơ chế tự trị chuyên biệt.

3.3. Mâu thuẫn giữa Luật Luật sư và Luật Trợ giúp pháp lý

Nội dung	Luật Luật sư	Luật Trợ giúp pháp lý
Tư cách nghề nghiệp	Luật sư là người hành nghề tự do, độc lập	Trợ giúp viên pháp lý là công chức
Nghĩa vụ đạo đức	Do Liên đoàn Luật sư Việt Nam giám sát	Do cơ quan nhà nước quản lý hành chính
Hành nghề tư	Được hành nghề tại công ty luật	Cấm hành nghề tư nhân nếu là công chức nhà nước
Bảo mật và xung đột lợi ích	Tuân thủ Bộ quy tắc đạo đức nghề nghiệp	Chưa có cơ chế xử lý độc lập

Việc áp dụng cùng lúc hai mô hình này dẫn đến sự khập khiễng trong hệ thống pháp luật và ảnh hưởng tới quyền lợi của người được trợ giúp.

3.4. Đề xuất xây dựng mô hình Luật sư công theo hướng hợp đồng dịch vụ công

a) Phân định lại khái niệm và địa vị pháp lý

Luật sư công nên được xác định là:

“Luật sư hoặc tổ chức hành nghề luật sư được Nhà nước ký hợp đồng để cung cấp dịch vụ pháp lý công ích, phục vụ các đối tượng được trợ giúp theo quy định pháp luật.”

Điều này có nghĩa:

Không phải là công chức.
Không chịu điều động hành chính.
Có giấy đăng ký hành nghề, mã số luật sư, nhưng được trả phí từ ngân sách (giống mô hình legal aid contracts tại Anh, Mỹ, Hàn Quốc).

b) Điều kiện hành nghề và giám sát

Luật sư công phải đáp ứng các tiêu chuẩn:
- Đủ số năm hành nghề
- Không vi phạm đạo đức nghề nghiệp
- Không tham gia tranh tụng chống lại lợi ích công
Việc giám sát sẽ do Liên đoàn Luật sư Việt Nam kết hợp với cơ quan ký hợp đồng công ích (như Bộ Tư pháp hoặc Hội đồng trợ giúp pháp lý) thực hiện.

c) Quy định thời gian và giới hạn hành nghề

Trong thời gian thực hiện hợp đồng luật sư công:

Không được phép hành nghề tư nhân hoặc đại diện cho bên ngoài.
Có thể quay lại hành nghề tư sau khi chấm dứt hợp đồng (tương tự quy định với công chức hết nhiệm kỳ hoặc quân nhân phục viên).

3.5. Ưu điểm của mô hình luật sư công theo hợp đồng

Ưu điểm chính	Mô tả
Bảo đảm tính độc lập	Không bị lệ thuộc vào hệ thống công vụ, giữ vững đạo đức nghề nghiệp.
Linh hoạt	Có thể lựa chọn luật sư phù hợp với từng vụ việc cụ thể.
Tiết kiệm ngân sách	Chỉ chi trả khi có vụ việc, không duy trì bộ máy biên chế cố định.
Bảo vệ người dân hiệu quả hơn	Tránh được tình trạng “hành chính hóa” việc bảo vệ quyền lợi pháp lý.

CHƯƠNG 4

KIẾN NGHỊ HOÀN THIỆN PHÁP LUẬT VỀ LUẬT SƯ CÔNG Ở VIỆT NAM TRONG GIAI ĐOẠN 2025–2030

4.1. Cơ sở lập pháp cho việc bổ sung chế định Luật sư công

Trong bối cảnh Nhà nước đang đẩy mạnh cải cách tư pháp và xây dựng “Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam”, yêu cầu bảo đảm quyền tiếp cận công lý của người dân ngày càng cao. Luật sư công, với tư cách là một chế định bổ trợ công lý theo hướng chuyên nghiệp hóa, cần được xác lập trên cơ sở:

Điều 14 Hiến pháp 2013 quy định:

“Nhà nước bảo đảm và thúc đẩy quyền con người; quyền công dân về chính trị, dân sự, kinh tế, văn hóa, xã hội; công nhận, tôn trọng, bảo vệ và bảo đảm quyền con người, quyền công dân.”

Điều 30, 31, 102 Hiến pháp 2013 và Luật Luật sư 2006 (sửa đổi 2012) đều gián tiếp yêu cầu tăng cường vai trò của luật sư trong việc bảo vệ quyền công dân, bảo đảm tranh tụng bình đẳng.
Chiến lược cải cách tư pháp đến năm 2030 đã đặt mục tiêu “mở rộng dịch vụ pháp lý công” và “nâng cao vai trò luật sư trong bảo vệ quyền con người”.

Vì vậy, đã đến lúc cần thành lập chính thức chế định Luật sư công bằng một đạo luật riêng hoặc bổ sung trong Luật Luật sư sửa đổi.

4.2. Kiến nghị chính sách lập pháp về Luật sư công

a) Định danh và phạm vi điều chỉnh

Kiến nghị đưa định nghĩa “Luật sư công” vào điều luật độc lập như sau:

“Luật sư công là luật sư hoặc tổ chức hành nghề luật sư được Nhà nước ký hợp đồng để thực hiện dịch vụ pháp lý công ích, đại diện, bào chữa hoặc tư vấn miễn phí cho người dân trong các vụ việc thuộc diện được trợ giúp pháp lý hoặc phục vụ lợi ích công.”

Phạm vi áp dụng gồm:

Vụ việc có người yếu thế, dân tộc thiểu số, người nghèo, trẻ vị thành niên.
Vụ việc liên quan đến chính sách công, môi trường, tài sản Nhà nước, khi cần có đại diện pháp lý độc lập để giám sát.

b) Mô hình hoạt động: theo hợp đồng công vụ, không công chức

Luật sư công không mang thân phận công chức/viên chức, mà hoạt động theo:

Hợp đồng dịch vụ công pháp lý (Legal Aid Contract) với Bộ Tư pháp, Sở Tư pháp hoặc cơ quan được ủy quyền.
Thời hạn hợp đồng: 1–3 năm, được xét tái ký nếu đạt hiệu quả.
Không hành nghề tư nhân trong thời gian thực hiện nghĩa vụ luật sư công.

Cơ chế giám sát:

Giao cho Liên đoàn Luật sư Việt Nam phối hợp Bộ Tư pháp kiểm tra năng lực, đánh giá kết quả, giải quyết khiếu nại.

c) Cơ chế tài chính – chi trả

Đề xuất xây dựng Quỹ dịch vụ pháp lý công (có thể hình thành từ:

Ngân sách nhà nước;
Viện trợ từ tổ chức quốc tế;
Đóng góp tự nguyện của các tổ chức, doanh nghiệp).

Cơ chế chi trả:

Theo vụ việc: căn cứ mức độ phức tạp, thời gian làm việc.
Theo vùng miền: ưu tiên các vùng sâu, vùng xa, khu vực biên giới, dân tộc thiểu số.

4.3. Thiết kế nguyên tắc hoạt động và nghĩa vụ của Luật sư công

Nguyên tắc	Nội dung
Trung lập – độc lập	Không bị chi phối bởi cơ quan hành chính, không đồng thời là cán bộ nhà nước
Bảo mật tuyệt đối	Tuân thủ nguyên tắc bảo mật thông tin như luật sư tư
Phục vụ vì công lý	Luôn đặt lợi ích pháp luật, quyền của thân chủ lên trên lợi ích hành chính
Không vụ lợi	Không nhận thù lao ngoài hợp đồng Nhà nước đã chi trả
Minh bạch và giám sát	Chịu giám sát đạo đức nghề nghiệp như luật sư tư, công khai hiệu quả hoạt động

4.4. Cơ chế chuyển tiếp: Từ Trợ giúp viên pháp lý sang Luật sư công

Hiện nay, việc lồng ghép giữa TGVPL (công chức) và luật sư cộng tác gây mâu thuẫn. Cần:

Bãi bỏ cơ chế biên chế TGVPL sau thời hạn 3 năm từ khi luật sửa đổi có hiệu lực.
Tạo điều kiện chuyển đổi sang chế độ luật sư công với tiêu chí chuyên môn và kỳ thi năng lực chuyên biệt.
Các trung tâm trợ giúp pháp lý hiện hành chuyển thành tổ chức thuê ngoài (legal aid centers) do luật sư công điều hành.

4.5. Lộ trình thực hiện từ 2025–2030

Giai đoạn	Nội dung
2025–2026	Tham vấn xây dựng dự thảo Luật Luật sư sửa đổi; đề xuất bổ sung chế định Luật sư công
2026–2027	Xây dựng nghị định về tiêu chuẩn, hợp đồng, thù lao Luật sư công
2027–2028	Thí điểm tại các tỉnh miền núi, đông đồng bào dân tộc
2028–2030	Tổng kết, đánh giá, thể chế hóa chính thức Luật sư công vào Luật Luật sư hoặc đạo luật riêng

4.6. Tổng kết

Việc xác lập chế định Luật sư công là một bước tiến quan trọng trong cải cách tư pháp và đảm bảo quyền công dân tiếp cận công lý. Mô hình đề xuất không làm phình to biên chế, vẫn giữ nguyên bản chất độc lập nghề luật sư, đồng thời giúp Nhà nước thực hiện nghĩa vụ pháp lý công bằng, văn minh, hiện đại.

PHỤ LỤC

So sánh mô hình Luật sư công tại một số quốc gia và bài học lập pháp cho Việt Nam

1. Tổng quan về Luật sư công

“Luật sư công” (Public Defender / State-appointed lawyer) là những luật sư hành nghề độc lập hoặc tổ chức luật được Nhà nước ủy quyền hoặc tài trợ để thực hiện dịch vụ pháp lý công ích. Mô hình này tồn tại rộng khắp ở các nước có truyền thống pháp quyền, như Mỹ, Hàn Quốc, Đức, Singapore… nhưng được thiết kế theo hướng khác biệt căn bản với công chức nhà nước, nhằm đảm bảo tính độc lập nghề nghiệp, bảo mật và hiệu quả pháp lý.

2. Bảng so sánh mô hình Luật sư công ở các nước

Tiêu chí / Quốc gia	Hoa Kỳ	Hàn Quốc	Đức	Singapore
Cơ sở pháp lý	Sixth Amendment, Gideon v. Wainwright (1963), US Code Title 18	Luật về Trợ giúp pháp lý (Legal Aid Act), sửa đổi 2008	Strafprozessordnung (StPO – Luật Tố tụng hình sự)	Legal Aid and Advice Act, 1995
Cơ quan quản lý	Văn phòng Luật sư công Liên bang và bang (Federal & State Public Defender Office)	Tổ chức Luật sư công quốc gia (Korean Legal Aid Corporation – KLAC)	Toà án chỉ định luật sư tư nhân làm luật sư công	Legal Aid Bureau (LAB) thuộc Bộ Tư pháp
Thân phận pháp lý	Không phải công chức. Là luật sư độc lập làm việc theo hợp đồng toàn thời gian hoặc bán thời gian với Nhà nước	Luật sư công là nhân sự hợp đồng của KLAC, không mang thân phận công chức	Luật sư tư được Tòa chỉ định; không phải công chức	Nhân sự của LAB, làm việc theo hợp đồng, không là công chức
Hình thức hoạt động	Văn phòng chuyên trách tại các quận/hạt; có ngân sách riêng	Tổ chức quốc gia có văn phòng tỉnh/thành; có thể thuê luật sư tư cộng tác	Danh sách luật sư tư do Tòa lựa chọn	Luật sư tại Legal Aid Bureau hoặc cộng tác viên ngoài hệ thống
Chế độ chi trả	Ngân sách liên bang và bang, trả lương hàng tháng hoặc theo vụ việc	Lương cố định; hỗ trợ công tác phí, chi phí tố tụng	Nhà nước thanh toán theo bảng giá chuẩn cho mỗi vụ	Trả lương cố định cho luật sư công và phí theo vụ cho cộng tác viên
Giới hạn hành nghề tư	Không được hành nghề tư nhân khi đang làm Luật sư công toàn thời gian	Không hành nghề tư nhân song song	Được hành nghề tư nhân, nhưng không được nhận thêm từ bị can trong vụ đã được chỉ định	Không được hành nghề tư song song nếu đang là nhân sự của LAB
Chế độ bảo mật và độc lập	Ràng buộc đạo đức nghề nghiệp; chịu giám sát từ Liên đoàn luật sư và tòa	Tuân thủ nghiêm bảo mật; chịu giám sát bởi KLAC và Bộ Tư pháp	Ràng buộc bảo mật nghề nghiệp và theo luật Luật sư	Tuân thủ đạo đức hành nghề luật sư như tư nhân
Nguyên tắc bổ nhiệm	Mọi bị cáo hình sự nghèo đều có quyền được luật sư công chỉ định	Áp dụng với dân nghèo, nạn nhân bạo hành, dân tộc thiểu số, người khuyết tật…	Chỉ trong tố tụng hình sự hoặc dân sự bắt buộc	Người có thu nhập thấp, đơn thân, trẻ em, người già
Giám sát và đánh giá	Báo cáo định kỳ với Tòa án, cơ quan công quyền, liên đoàn luật sư	Đánh giá năng lực hằng năm bởi KLAC	Do tòa và hội đồng luật sư địa phương đánh giá	Bộ Tư pháp và Legal Aid Bureau trực tiếp kiểm tra

3. Phân tích từng mô hình và bài học kinh nghiệm

3.1. Mô hình Hoa Kỳ: Luật sư công là luật sư độc lập hành nghề vì công lý

Tối cao pháp viện Mỹ trong vụ án Gideon v. Wainwright (1963) khẳng định quyền được luật sư cho mọi bị cáo hình sự không đủ khả năng tài chính.
Hệ thống luật sư công hoạt động ở cấp bang và liên bang, với các văn phòng công lập như một tổ chức độc lập, được cấp ngân sách riêng.
Luật sư công có thể làm việc toàn thời gian (staffed public defender) hoặc cộng tác theo vụ (contracted defender).
Được bảo vệ tuyệt đối quyền hành nghề độc lập, không là công chức, nhưng chịu giám sát từ hệ thống liên đoàn luật sư, tòa án, chính quyền bang.

Điển hình: Mô hình Luật sư công của Mỹ là tiêu biểu về tính độc lập, tài chính rõ ràng và giám sát chặt chẽ – Việt Nam có thể học tập việc tổ chức hệ thống Văn phòng Luật sư công chuyên trách không biên chế.

3.2. Mô hình Hàn Quốc: Luật sư công có tổ chức quốc gia điều phối

Hàn Quốc thành lập Tổ chức Luật sư công quốc gia (KLAC) trực thuộc Bộ Tư pháp nhưng có cơ chế quản trị độc lập.
KLAC ký hợp đồng với luật sư công làm việc toàn thời gian, quản lý ngân sách, điều phối vụ việc và trực tiếp trả lương.
Ngoài ra còn có hệ thống trợ giúp viên hợp đồng ngoài biên chế, là luật sư tư cộng tác.
Hệ thống hỗ trợ pháp lý mở rộng sang cả hành chính, hôn nhân – gia đình, thương tật lao động, người nhập cư.

Điển hình: Tổ chức KLAC tạo mô hình chuẩn về chuyên môn hóa quản lý luật sư công. Việt Nam có thể học hỏi mô hình này để xây dựng một cơ quan điều phối độc lập chuyên về dịch vụ pháp lý công (có thể trực thuộc Bộ Tư pháp nhưng hoạt động phi biên chế).

3.3. Mô hình Đức: Tòa án lựa chọn luật sư tư làm nhiệm vụ công

Luật pháp Đức không lập ra “Luật sư công” như Mỹ, mà Tòa án chỉ định luật sư tư trong các vụ án có tính chất đặc biệt (thường là hình sự).
Mọi luật sư tư có đủ điều kiện và đăng ký với Tòa đều có thể nằm trong danh sách chỉ định.
Nhà nước thanh toán thù lao cho các luật sư này theo khung giá nhà nước.
Luật sư được chọn không là công chức, không có văn phòng công, nhưng bắt buộc tuân thủ nghĩa vụ bảo vệ lợi ích bị can một cách chuyên nghiệp, trung lập và bí mật.

Điển hình: Đức là hình mẫu gọn nhẹ về mặt tổ chức nhưng lại đặt trọng tâm vào sự chuyên nghiệp và nghĩa vụ của luật sư. Việt Nam có thể cân nhắc sử dụng cơ chế chỉ định luật sư tư trong giai đoạn chuyển tiếp.

3.4. Mô hình Singapore: Kết hợp văn phòng công và luật sư cộng tác

Singapore có Legal Aid Bureau (LAB) – là cơ quan nhà nước trực thuộc Bộ Tư pháp, nhưng không vận hành như công sở hành chính.
Luật sư công là nhân sự hợp đồng dài hạn hoặc ngắn hạn, làm việc dưới điều kiện bảo mật và giới hạn không hành nghề tư.
Ngoài nhân sự chính, LAB có hệ thống luật sư cộng tác (Assigned solicitor scheme), ký hợp đồng từng vụ.
Hỗ trợ pháp lý mở rộng sang lĩnh vực dân sự, tố tụng hành chính, gia đình.

Điển hình: Mô hình kép của Singapore có thể áp dụng tại các đô thị lớn ở Việt Nam. Cần thành lập đơn vị chuyên trách có thể tuyển dụng trực tiếp và cộng tác linh hoạt theo vụ việc.

4. Kết luận và đề xuất ý kiến

Nội dung	Gợi ý vận dụng tại Việt Nam
Cơ chế tổ chức	Thành lập Văn phòng Luật sư công trực thuộc Bộ Tư pháp, hoạt động theo mô hình KLAC hoặc LAB
Pháp lý	Sửa đổi Luật Luật sư và Luật Trợ giúp pháp lý để xác lập tư cách “Luật sư công” theo hướng hợp đồng – phi công chức
Tài chính	Thành lập Quỹ hỗ trợ dịch vụ pháp lý công (từ ngân sách, viện trợ, xã hội hóa)
Tuyển chọn	Luật sư được chọn theo tiêu chuẩn chuyên môn, đạo đức, và năng lực tranh tụng – không phân biệt công tư nhưng không hành nghề tư song song
Kiểm soát	Giao cho Liên đoàn Luật sư và Bộ Tư pháp phối hợp kiểm tra, đánh giá và bảo đảm chất lượng dịch vụ

4.1. Kết luận

Chế định Luật sư công là một cấu phần quan trọng trong hệ thống trợ giúp pháp lý quốc gia, nhằm bảo vệ quyền con người và bảo đảm công bằng tư pháp, đặc biệt với các nhóm yếu thế. Qua phân tích các mô hình tại Hoa Kỳ, Hàn Quốc, Đức và Singapore, có thể thấy một điểm chung quan trọng: Luật sư công không nên mang thân phận công chức. Thay vào đó, họ là các luật sư chuyên nghiệp, ký hợp đồng với Nhà nước để cung cấp dịch vụ pháp lý công, tuân thủ đạo đức nghề nghiệp và chịu sự giám sát chặt chẽ.

4.2. Kiến nghị chính sách pháp lý tại Việt Nam

4.2.1. Về tư cách pháp lý của Luật sư công

Luật sư công cần được định danh là "luật sư hành nghề theo hợp đồng phục vụ lợi ích công cộng", không phải là viên chức, không thuộc biên chế hành chính.
Trong thời gian thực hiện nhiệm vụ luật sư công, họ không được hành nghề tư nhân song song, nhằm tránh xung đột lợi ích và bảo mật thông tin.

4.2.2. Về sửa đổi pháp luật

Sửa đổi Luật Luật sư để bổ sung quy định về luật sư công với tư cách nghề nghiệp độc lập có hợp đồng với Nhà nước.
Sửa đổi Luật Trợ giúp pháp lý theo hướng giao cho một cơ quan chuyên trách như "Văn phòng Luật sư công" thuộc Bộ Tư pháp điều phối và triển khai.

4.2.3. Về cơ chế tổ chức

Xây dựng Văn phòng Luật sư công quốc gia hoặc cấp tỉnh, tương tự mô hình KLAC (Hàn Quốc) hoặc Legal Aid Bureau (Singapore).
Cho phép kết hợp giữa luật sư công làm việc toàn thời gian và hệ thống luật sư cộng tác theo hợp đồng vụ việc.

4.2.4. Về tài chính và giám sát

Thành lập Quỹ trợ giúp pháp lý công từ ngân sách Nhà nước, tài trợ quốc tế và nguồn xã hội hóa.
Giao cho Liên đoàn Luật sư Việt Nam và Bộ Tư pháp giám sát, đánh giá hiệu quả hoạt động của luật sư công theo tiêu chí nghề nghiệp, đạo đức và hiệu suất.

(4.2.5. Về vai trò trong cải cách tư pháp

Luật sư công cần được xác định là chủ thể trọng yếu trong tố tụng hình sự, dân sự và hành chính, góp phần thúc đẩy cải cách tư pháp, phòng chống oan sai và bảo vệ quyền con người.

KẾT LUẬN BÀI VIẾT

Chế định luật sư công là một cấu phần quan trọng trong kiến trúc pháp lý hiện đại nhằm đảm bảo quyền tiếp cận công lý bình đẳng cho mọi công dân, đặc biệt là nhóm yếu thế trong xã hội. Trong bối cảnh Việt Nam đang từng bước hoàn thiện Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa, việc nghiên cứu, xây dựng và thể chế hoá vai trò của luật sư công không chỉ là yêu cầu cấp thiết về mặt chính sách, mà còn là biểu hiện của cam kết quốc gia đối với nguyên tắc công lý vì dân.

Thông qua việc tham khảo mô hình các nước và đối chiếu với điều kiện thực tiễn tại Việt Nam, có thể thấy rằng việc thành lập và vận hành hiệu quả chế định luật sư công sẽ góp phần:

Nâng cao hiệu quả thực thi pháp luật,
Giảm tải gánh nặng cho hệ thống trợ giúp pháp lý nhà nước,
Góp phần bảo vệ quyền con người và quyền công dân một cách thực chất.

Việc luật hoá chế định luật sư công cần được đặt trong một chiến lược tổng thể về cải cách tư pháp, với sự tham vấn chuyên môn sâu rộng, cơ chế tài chính minh bạch và cơ chế kiểm soát nghề nghiệp nghiêm túc. Đây không chỉ là vấn đề kỹ thuật pháp lý mà là bước tiến về văn minh pháp quyền.

Luật sư Vũ Ngọc Dũng
Giám đốc Công ty Luật TNHH 911
Mail: [email protected]
ĐT: 0387696666-0386319999
Thành viên Đoàn Luật sư TP. Hà Nội

Thích (0) Hãy là người đầu tiên thích nội dung này!