BỔ SUNG KHÁI NIỆM VÀ MÔ HÌNH “ KHU HÀNH CHÍNH CHUYÊN BIỆT” và “ CỤM Xà LIÊN XÔ

(Luật sư Vũ Ngọc Dũng - Giám đốc công ty Luật 911)

---------

Khái niệm “khu hành chính chuyên biệt” và “cụm xã liên xã” chưa được quy định cụ thể trong hệ thống pháp luật Việt Nam hiện hành, nhưng đó là các gợi ý học thuật hoặc mô hình đề xuất để cải tiến hệ thống chính quyền địa phương trong bối cảnh tinh giản cấp huyện. Dưới đây là phân tích chi tiết:

1. Khu hành chính chuyên biệt (Special Administrative Area)

Định nghĩa đề xuất (gợi ý học thuật):

Là một đơn vị hành chính đặc thù nằm ngoài mô hình cấp tỉnh – huyện – xã truyền thống, được tổ chức để quản lý các vùng có tính chất đặc biệt về địa lý, kinh tế, an ninh hoặc dân cư.

Ví dụ mô hình:

• Khu hành chính – kinh tế Vân Đồn (đề xuất năm 2017),

• Các đặc khu như Thâm Quyến (Trung Quốc), Sejong (Hàn Quốc),

• Một số khu biên giới hoặc đảo xa.

Đặc điểm:

• Có thể do Trung ương trực tiếp quản lý hoặc giao cho một tỉnh phụ trách.

• Tổ chức bộ máy linh hoạt hơn (có thể không cần HĐND riêng, tập trung hành chính một cấp).

• Phù hợp cho các khu vực: hải đảo, biên giới, khu công nghiệp tập trung quy mô lớn, vùng dân tộc ít người hoặc khu vực quốc phòng.

Lợi ích khi áp dụng ở Việt Nam:

• Giải quyết các vùng khó sáp nhập vào cơ cấu hành chính mới sau khi xóa cấp huyện.

• Cho phép phân bổ nguồn lực linh hoạt và sát đặc thù địa phương.

2. Cụm xã – Liên xã (Inter-commune Cluster)

Định nghĩa đề xuất:

Là một mô hình liên kết hành chính tạm thời hoặc bán chính thức giữa nhiều xã liền kề nhau, cùng thực hiện một số chức năng quản trị công như:

• Quản lý đất đai,

• Y tế – giáo dục,

• Hạ tầng liên vùng,

• Phòng chống thiên tai – an ninh trật tự.

Mục tiêu:

• Thay thế vai trò điều phối mà cấp huyện trước đây đảm nhận.

• Tạo ra một tầng điều phối “nhẹ”, không phải cấp hành chính chính thức nhưng có bộ phận điều phối chung.

Đặc điểm:

• Không phải là một cấp hành chính mới được quy định trong Hiến pháp.

• Có thể tổ chức theo mô hình cụm dịch vụ công, hoặc ban điều phối cụm xã, do Chủ tịch các xã bầu ra từ một trong các xã thành viên.

• Có tính chất hợp tác nội vùng – phù hợp với địa bàn nông thôn, miền núi.

Ưu điểm:

• Giữ được tính gần dân của cấp xã.

• Tránh việc các xã nhỏ, yếu kém bị “thả nổi” sau khi cấp huyện bị loại bỏ.

• Không làm phát sinh biên chế nhiều như cấp hành chính chính thức.

Gợi ý triển khai tại Việt Nam (nếu sửa Hiến pháp hoặc luật)

*Mô hình: Khu hành chính chuyên biệt

Áp dụng tại: Vùng biên giới, đảo, khu quốc phòng – an ninh, khu công nghệ cao,

Vai trò : Trực thuộc tỉnh hoặc Trung ương; có thiết chế riêng

*Mô hình Cụm xã – Liên xã:

Áp dụng tại: Vùng nông thôn, miền núi, đồng bằng sau xóa cấp huyện

Vai trò: Điều phối liên xã, chia sẻ dịch vụ công, phối hợp phát triển

 Kết luận – Kiến nghị

• “Khu hành chính chuyên biệt” nên được bổ sung trong Luật Tổ chức chính quyền địa phương như một mô hình đặc biệt, cho phép điều chỉnh linh hoạt theo đặc điểm vùng.

• “Cụm xã liên xã” nên được quy định như một thiết chế phối hợp liên xã, có thể hình thành theo quyết định của UBND cấp tỉnh mà không tạo ra một cấp hành chính mới, giúp chuyển đổi mượt mà sau khi bỏ cấp huyện.