Bài viết của Luật sư Vũ Ngọc Dũng - Công ty Luật 911 ). Xin phép khi sao chép dưới mọi hình thức:

I. HỆ THỐNG TƯ PHÁP CẦN LÀM GÌ ĐỂ THỰC THI LUẬT CÔNG NGHIỆP CÔNG NGHỆ SỐ?

1.1. Thừa nhận tư cách pháp lý của tài sản số và hành vi số

• Tòa án cần có hướng dẫn cụ thể (từ Hội đồng Thẩm phán TANDTC) rằng:

  “Tài sản số là tài sản theo nghĩa của Bộ luật Dân sự khi có thể được định giá, chuyển nhượng và có người sở hữu hợp pháp.”

• Các hành vi như:

  • Chuyển token trái phép;

  • Truy cập ví điện tử mà không có quyền;

  • Phát hành tài sản số gian dối;

  cần được xác định rõ là xâm phạm tài sản – lừa đảo – vi phạm nghĩa vụ hợp đồng, không để rơi vào “vùng xám” pháp lý.

1.2. Sửa đổi, bổ sung Bộ luật Tố tụng Dân sự và Hình sự

1.3. Cơ chế phối hợp ba ngành: Tòa án – Viện kiểm sát – Cơ quan điều tra

• Cần có các văn bản liên ngành hướng dẫn xử lý vụ án dân sự, hình sự liên quan đến:

  • Ví điện tử, sàn giao dịch số;

  • Gian lận phát hành token;

  • Xung đột sở hữu NFT, ví tiền kỹ thuật số.

• Thiết lập tổ chuyên trách về tranh chấp công nghệ số tại TAND cấp tỉnh/thành phố lớn như TP.HCM, Hà Nội, Đà Nẵng.

II. NHÂN SỰ TƯ PHÁP VÀ CƠ QUAN CÓ THẨM QUYỀN CẦN LÀM GÌ?

2.1. Đào tạo chuyên sâu cho thẩm phán, kiểm sát viên, điều tra viên

• Nội dung đào tạo bắt buộc:

  • Kiến thức về blockchain, mã hóa, xác thực tài sản số;

  • Nhận diện hành vi tội phạm công nghệ cao liên quan đến tài sản số;

  • Kỹ năng định giá, lưu trữ, truy vết và xử lý tang vật là tài sản số.

• Cần ban hành chuẩn “thẩm phán công nghệ” tương tự như “thẩm phán chuyên về tài chính – ngân hàng”.

2.2. Thành lập đơn vị nghiệp vụ chuyên trách tại cơ quan điều tra – kiểm sát

• Bộ Công an nên thành lập Cục điều tra tội phạm liên quan đến tài sản số;

• Viện kiểm sát nên thành lập tổ “công tố công nghệ” để chủ động:

  • Truy tố các hành vi phát hành tài sản số trái luật;

  • Kiểm sát việc kê biên tài sản số trong thi hành án.

2.3. Cơ chế hợp tác quốc tế và trưng cầu giám định

• Xây dựng trung tâm giám định tài sản số và công nghệ số phục vụ điều tra và tố tụng.

• Hợp tác với:

  • Các sàn giao dịch quốc tế;

  • Đơn vị cung cấp ví lưu trữ;

  • Các tổ chức định giá tài sản số uy tín;

  • Interpol và Europol trong điều tra tội phạm xuyên biên giới.

III. ĐỀ XUẤT CHÍNH SÁCH TƯ PHÁP TRONG BỐI CẢNH LUẬT MỚI

KẾT LUẬN

Hệ thống tư pháp không thể đứng ngoài cuộc cách mạng tài sản số. Nếu không chủ động chuẩn bị, nguy cơ lỗi thời pháp lý – mất kiểm soát tội phạm số – thi hành án không hiệu quả là rất lớn. Việt Nam cần không chỉ có luật mới, mà còn phải tư pháp hóa khả năng vận hành luật, với đội ngũ nhân sự, thiết chế chuyên biệt, và khả năng phản ứng công nghệ nhanh.