Tử hình là hình phạt cao nhất trong hệ thống hình phạt của pháp luật hình sự, nhằm tước bỏ quyền sống của người bị kết án vì đã thực hiện hành vi phạm tội đặc biệt nghiêm trọng. Đây là hình phạt chấm dứt vĩnh viễn sự sống của người phạm tội, được thi hành theo một trình tự nghiêm ngặt do pháp luật quy định.

1. Định nghĩa pháp lý

Theo khoản 1 Điều 40 Bộ luật Hình sự Việt Nam 2015 (sửa đổi, bổ sung 2017):

“Tử hình là hình phạt đặc biệt, chỉ áp dụng đối với người phạm tội đặc biệt nghiêm trọng thuộc một trong các tội được luật quy định.”

2. Tính chất của hình phạt tử hình

• Tối hậu, không có hình phạt nào cao hơn.

• Không thể khắc phục được nếu có sai sót về tư pháp.

• Răn đe mạnh mẽ nhưng cũng gây tranh cãi sâu sắc về nhân quyền và đạo đức.

• Chỉ áp dụng cho một số tội đặc biệt nghiêm trọng như: giết người có tổ chức, khủng bố, tham nhũng đặc biệt lớn, buôn bán ma túy khối lượng lớn, hoạt động lật đổ chính quyền…

3. Cơ sở áp dụng

• Chỉ được áp dụng khi không còn hình phạt nào khác đủ sức răn đe và cải tạo người phạm tội.

• Người bị kết án tử hình vẫn có quyền:

  • Xin ân giảm lên Chủ tịch nước,

  • Được xét lại bản án nếu có căn cứ giám đốc thẩm, tái thẩm,

  • Được hoãn thi hành án nếu đang mang thai, nuôi con nhỏ, hoặc bị bệnh tâm thần…

4. Một số hình thức thi hành án tử hình

• Tiêm thuốc độc (phổ biến tại Việt Nam và nhiều quốc gia hiện nay)

• Xử bắn (trước đây phổ biến ở Việt Nam, Trung Quốc)

• Treo cổ, ghế điện, phòng hơi ngạt (trước đây ở Mỹ, Anh, Nhật)

5. Tranh luận pháp lý và đạo đức

• Nhiều quốc gia đã bãi bỏ tử hình vì cho rằng:

  • Xâm phạm quyền sống (theo Điều 6 Công ước ICCPR),

  • Có khả năng oan sai, không thể phục hồi hậu quả,

  • Thi hành tử hình không thực sự hiệu quả trong phòng ngừa tội phạm.

• Tuy nhiên, một số quốc gia như Việt Nam, Trung Quốc, Mỹ (một số bang), Iran vẫn duy trì hình phạt này trong hệ thống pháp luật.

PHỤ LỤC
A. Trích dẫn các văn kiện quốc tế (ICCPR, UNODC, ESCAP...)
B. Bảng so sánh thời gian thi hành án tử hình tại một số quốc gia
C. Mô hình luật hóa quy định hoãn thi hành án tử hình ở Việt Nam

TÀI LIỆU THAM KHẢO

• ICCPR, General Comment No. 36 (HRC/GC/36)

• UNODC (Manual on the Effective Investigation and Documentation of Torture)

• ESCAP publications on criminal justice reform

• Luật Hình sự Việt Nam 2015, sửa đổi 2017

• Luật Thi hành án hình sự Việt Nam

• Báo cáo của TANDTC, VKSNDTC, Bộ Công an...

( Luật sư Vũ Ngọc Dũng - Giám đốc công ty Luật 911)

Đọc bài: Chung thân không giảm án thay cho tử hình